میانجی گر بزرگ ، گره مذاکرات هسته ای را باز می کند؟

 تنها 16 روز تا پایان مذاکرات هسته ای ایران و کشورهای 1+5 باقی مانده است. دو هفته سرنوشت سازی که از فردا در مسقط آغاز می شود و به گفته یک عضو نزدیک به تیم مذاکره کننده هسته ای کشورمان روزهای آینده در عمان روزهای سرنوشت ساز برای مذاکرات هسته ای است. روزهایی که تصمیمات آن نتیجه نهایی مذاکرات را مشخص خواهد کرد.

وزرای خارجه ایران و آمریکا فردا احتمالا برای آخرین بار بر سر میز مذاکرات دو نفره می نشینند، مذاکراتی که در طول ماه های اخیر چندین بار با حضور یا عدم حضور اتحادیه اروپا برگزار شد.

محمدجواد ظریف و جان کری قرار است این بار نه در یک پایتخت اروپایی که در مسقط، شهری در نزدیکی ایران پشت میز گفتگو بنشینند، ظاهرا نوستالژی پایتخت عمان برای دو طرف ایرانی و آمریکایی آنها را بار دیگر به این شهر کشانده تا شاید تجربیات گذشته یادآوری شوند و مذاکرات دو جانبه سال 91 و جلسات دو جانبه پیش از ژنو و توافق حاصله کمک کند تا اختلافات بار دیگر در پایتخت کشوری که به میانجی گری میان ایران و آمریکا معروف است، حل و فصل شود.

ظریف و کری روزهای یکشنبه و دوشنبه (18 و 19 آبان ماه ) با حضور کاترین اشتون، نماینده اتحادیه اروپا مذاکره می کنند و روز سه شنبه 20 آبان نهمین دور مذاکرات نیز در سطح نمایندگان سیاسی برگزار می شود . مذاکراتی که همه چشم ها به آن دوخته خواهد شد تا نتیجه گفتگوهای ایران و آمریکا را به دیگر کشورها برساند و گشایشی باشد برای مذاکرات وین در روزهای پایانی باقی مانده تا 24 نوامبر برای پایان خوش مذاکرات و دست یابی به توافق جامع .

مدیران سیاسی 1+5 نیز البته امروز در هتل کوبورگ وین جمع شده اند تا شاید آخرین گفتگوها را  پیش از آغاز دو هفته پایانی این مذاکرات انجام دهند.

ایران و آمریکا پیش از این در 22 مهر ماه در وین دور میز مذاکره نشستند، گفتگوهای دو جانبه ای که  اشتون نیز در آن حضور داشت، این مذاکرات با نشست سیاسی ایران و 1+5 پایان یافت. نشستی که منجر شد روزهای پایانی مهر ماه فضای مذاکرات برخلاف آنچه که در پی گفتگوهای طرفین در نیویورک حاصل شده بود، مثبت باشد.

طرفین در پی مذاکرات مهر ماه وین که هشتمین دور مذاکرات بود،  بارها تأکید کردند که تصمیمی برای تمدید توافق ندارند و امکان دست یابی به توافق در مدت زمان باقیمانده را قوی دانستند اما همزمان مطرح کردند که حصول توافق را منوط به تصمیم سیاسی طرف مقابل می دانند.

در پی این مذاکرات کشورهای 1+5 قرار بود روز 5 آبان ماه در لندن دور هم جمع شوند و در حالیکه رسانه ها منتظر دریافت اخبار مثبتی از لندن بودند که حاکی از تصمیمات سیاسی آمریکا و غرب باشد، وندی شرمن، معاون وزیر امور خارجه آمریکا تنها یک روز پیش از این نشست فضا را با اظهاراتی تند تغییر داد. شرمن  مسئولیت هرگونه شکست احتمالی مذاکرات را به عهده ایران انداخت. هر چند سید عباس عراقچی، معاون وزیر امور خارجه کشورمان رسما به این اظهارات واکنش نشان داد و اعلام کرد: "موضع جمهوری اسلامی ایران در مذاکرات کاملا مشخص و روشن است؛ از حقوق هسته‌ای کشور قدمی به عقب نخواهیم رفت" اما کاملا روشن بود که آمریکا به دنبال فضا سازی برای تغییر مسیر مذاکرات به سمتی است که هرگونه مسئولیت را در خصوص عدم توافق متوجه ایران کند.

اما تحرکات اروپا و به ویژه آمریکا همچنان ادامه دارد.   در چند روز گذشته در آمریکا انتخابات میان دوره ای کنگره با پیروزی جمهوری خواهان برگزار شد، تحلیل گران نتیجه انتخابات را چندان به نفع مذاکرات هسته ای ایران ارزیابی نکردند.

این تحلیل گران بر این باورند که شکست دموکرات ها،  مسیر مذاکرات هسته ای   و به ویژه در صورت توافق، کار را برای رئیس جمهور آمریکا سخت خواهد کرد و ممکن است اوباما برای  لغو تحریم ها دچار مشکلاتی شود.

البته  رئیس جمهور آمریکا در سخنرانی خود پس از این انتخابات نیز به نتیجه رسیدن مذاکرات با ایران را تا پیش از 24 نوامبر یک سئوال بی جواب دانسته و گفته است که آمریکا به ایران چارچوبی درباره برنامه هسته ای ارائه کرده که می تواند در نتیجه آن به انرژی صلح آمیز دست یابد.

از سوی دیگر و در جریان تحلیل های متفاوت از انتخابات و در حالی که تنها چند ساعت از اعلام نتیجه پیروزی جمهوری خواهان نگذشته بود، روزنامه آمریکایی وال استریت ژورنال خبر ارسال نامه اوباما به مقام معظم رهبری در خصوص همکاری علیه داعش را منتشر کرد. نامه ای که هنوز دریافت آن از سوی مقامات ایرانی تأیید نشده است و مقامات آمریکایی نیز آن را تکذیب نکرده اند.. وال استریت ژورنال در مطلب منتشر شده خود مدعی شده است؛ اوباما به منفعت مشترک همکاری با ایران برای مقابله با داعش تأکید داشته  و به دنبال جلب رضایت رهبر ایران در مذاکرات هسته ای بوده است.

وال‌استریت‌ژورنال همچنین اشاره کرده است که ارسال این نامه نشان می‌دهد که از دید اوباما، ایران در مبارزه با داعش، عنصری مهم به شمار می‌آید و می‌تواند نقشی سازنده یا منفی ایفا کند.

از سوی دیگر این روزنامه ادعا کرده که  اوباما متحدان خاورمیانه‌ای خود نظیر اسرائیل، عربستان سعودی و امارات متحده عربی را در جریان ارسال نامه به رهبر ایران، قرار نداده است.

هر چند که هنوز ارسال چنین نامه ای تأیید نشده است اما در صورت صحت،  اعلام این خبر در شرایط فعلی و در حالی که برخی  از دشواری کار اوباما پس از انتخابات کنگره می گویند  و در فاصله دو روز مانده به مذاکرات ایران و آمریکا، می تواند مفاهیم بسیاری را در بر داشته باشد.

اگرچه برخی از تحلیل گران و رسانه ها ارسال این نامه و انتشار خبر آن را حاکی از نیاز و تمایل آمریکا برای همکاری با ایران حتی در صورت عدم توافق در مذاکرات هسته ای می دانند و معتقدند که آمریکا تلاش می کند در مسیر پیش رو در مذاکرات با ایران از شکست قطعی پیشگری کند، در عین حال ارسال و انتشار چنین نامه ای می تواند مفاهیم دیگری نیز داشته باشد؛ اینکه آمریکا با اعلام چنین اخباری در افکار عمومی جهان همچنان به دنبال تبرئه خود در تصمیم گیری های سیاسی است و می خواهد این پیام را منتقل کند که در مسیر توافق با ایران هر فعالیت و اقدامی که می توانسته را انجام داده است! در واقع بر اساس سابقه آمریکا و مواردی از اقداماتش که در بالا به آن اشاره شد، آنها به دنبال این هستند که ایران را مسئول به نتیجه نرسیدن مذاکرات هسته ای و عدم توافق معرفی کنند.

به هر حال با وجود همه تحلیل ها آنچه مسلم است تنها 16 روز تا پایان مذاکرات هسته ای ایران و کشورهای 1+5 باقی مانده است. دو هفته سرنوشت سازی که از فردا در مسقط آغاز می شود. به گفته یک عضو نزدیک به تیم مذاکره کننده هسته ای کشورمان روزهای آینده در عمان روزهای سرنوشت ساز برای مذاکرات هسته ای است . روزهایی که تصمیمات آن نتیجه نهایی مذاکرات را مشخص خواهد کرد .

مسئله غنی سازی ایران و لغو تحریم ها نیز ظاهرا اصلی ترین موضوعاتی است که در مسقط باید برای آنها راه حلی اندیشید . هر چند مذاکرات کارشناسی و فنی پیش از این راه حل های پیش رو را ترسیم کرده است و ظاهرا دیپلمات ها باید در عمان در چانه زنی های سیاسی، فقط تصمیم نهایی را بگیرند.

آمریکایی ها ظاهرا در تعداد سانتریفیوژها به رقم 5 هزار رسیده اند، عددی که هنوز از سوی ایران قابل قبول نیست و هنوز مسئله تحریم ها بین طرفین در مسیر تعلیق و لغو باقی مانده است. در حالی که آمریکا تنها به دنبال تعلیق تحریم های اقتصادی و برخی تحریم های مرتبط با برنامه هسته ای در گام اول است، ایران خواهان لغو همه تحریم ها و از جمله تحریم های شورای امنیت  است که از دید غرب لغو آن منوط به یک پروسه زمانی است.

به هر حال به اذعان برخی اعضای نزدیک به تیم مذاکره کننده هسته ای حل دو موضوع تحریم و غنی سازی در عمان گره گشای باقی موضوعات خواهد بود و هرچند فیصله برخی از موضوعات دیگر مانند مسئله فردو نیز آسان نیست  اما در صورت توافق در دو مورد اصلی اختلافی، به نظر  سایر اختلافات قابل تفاهم هستند.

در هر صورت نقطه اشتراک طرفین به نظر می رسد همچنان همان تلاش برای حصول توافق است . در اظهارات هیچ یک از طرفین هنوز نشانه ای از برنامه ریزی برای تمدید مشاهده نمی شود . اگرچه احتمالاتی مانند تمدید مذاکرات برای چند ماه در صورت عدم حصول توافق مطرح است اما به نظر می رسد طرفین مسیر تمدید را مسیر پیچیده ای می دانند .

هر چند که به گفته یک منبع نزدیک به تیم مذاکره کننده هسته ای ایران در پیغامی به آمریکا اعلام کرده است که تنها برای شنیدن به مسقط می رود و هر آنچه باید می گفت را در مذاکرات پیش از این بیان کرده است اما به نظر می رسد روزهای آینده برای دیپلمات ها روزهای سختی خواهد بود . آنچه روشن است با وجود همه فضاسازی ها هزینه شکست مذاکرات برای ایران، آمریکا و اروپا قابل محاسبه نیست. هر یک از طرفین قطعا باید در فضای داخلی و خارجی برای عدم دست یابی به توافق پاسخگو باشند.

و همه این عوامل قطعا دو هفته آینده را مهم ترین دو هفته هسته ای خواهد کرد.