زنان ایرانی در معرض چه خشونت هایی هستند؟  

آرزو رستم‌زاد: 3 ضرب در 365 می شود 1095؛ این رقم، رقم مرگ است. رقم مرگ زنانی که هر سال در گوشه و کنار دنیا از خشونت می میرند. 1095 نفر شاید در مقابل مرگ میلیون ها زن در سال چندان بزرگ نباشد اما آنها مشتی از خروار زنانی هستند که روزهای زیادی در رنج بوده اند، کتک خورده اند، بی احترامی دیده اند و تحقیر شده اند.

زنانی که حتی هیچ مرجع رسمی در دنیا نمی داند چند نفرند. از آن تلخ تر، حتی خودشان هم ممکن است خبر نداشته باشند که در معرض خشونت هستند و در دنیا سازمان هایی برای پناه دادن به آنها وجود دارد.

اگر هر آدمی یک روز را در تقویم مخصوص خودش داشته باشد، امروز روز زنانی است که در هر گوشه دنیا مورد آزار و اذیت و خشونت قرار دارند. زنانی که تحمل می کنند و دم نمی زنند. تحقیر می شوند و نادیده می گیرند، کتک می خورند و به کسی نمی گویند. 4 آذرماه روز جهانی زنانی است که 3 نفرشان هر روز در رنج و سکوت می میرند.

شهیندخت مولاوردی، معاون رئیس جمهوری در امور زنان و خانواده معتقد است خشونت علیه زنان، تمام زنان را در تمام سنین تحت تاثیر قرار می‌دهد؛ گاهی حتی از پیش از تولد تا بعد از مرگ، خشونت، حیات و هویت زنان را دستخوش تحول و تزلزل می‌کند.

او در بیانیه ای که به مناسبت این روز منتشر کرده، می نویسد: خشونتی که علیه زنان اعمال می‌شود، خشونتی روزمره و اغلب خاموش است که زنان بسیاری را به خود مبتلا می‌کند؛ خشونتی که نه فقط با ضرب و شتم و تهدید و تحقیر که با نگاهی نابجا و کلامی نامناسب می‌تواند بر جان و روان زنان بنشیند و اراده و انگیزة آنان را محدود و مقهور ‌سازد. خشونتی که اغلب نیز از سوی آشنایان و خویشاندانی که نزدیک‌ترین کسانِ زنان هستند، بر پایه فهمی نادرست از آموزه‌های سنت و فرهنگ و مذهب صورت می‌گیرد و سایه سنگین آن از کودکی تا جوانی و سالخوردگی بر زندگی زنان سایه می‌افکند.

چند درصد زن های ایرانی خشونت می بینند؟

از 10سال قبل که مفصل ترین پژوهش ملی درباره خشونت علیه زنان انجام شد، تا امروز، به جز تحقیقاتی که به طور پراکنده در برخی دانشگاه ها انجام شده، بررسی ملی و آمار رسمی جدید منتشر نشده است.

طرح ملی «بررسی خشونت خانگی علیه زنان در 28 استان» طرحی بود که در سال 1383 انجام شد و اطلاعات آن نشان می داد که یک سال اول ازدواج و میانسالی، پرخشونت‌ترین دوره زندگی زنان است. به جز این، دوران تنگنای مالی و پس از تولد فرزندان هم دوره های پر خشونتی برای زنان به حساب می آمد. دورانی که به گواه این پژوهش 38.4 درصد از زنان بهانه‌گیری‌های پی در پی، داد و فریاد و بداخلاقی همسرشان را تحمل می کردند، 37.9 درصد مورد قهر و صحبت نکردن شوهر و خودداری از ارائه بحث در مورد مسائل بین شان قرار داشتند، 30.8 درصد کلمات رکیک می شنیدند و 25 درصدشان شاهد خشونت فیزیکی همسرشان در مقابل اجسام (شکستن، بهم ریختن سفره، کوبیدن در و...) بودند.

در این پژوهش خشونت ورزی مردان در ایجاد فشارهای روحی روانی با رفتار آمرانه و تحکم‌آمیز درمورد 20.7 درصد از زنان دیده شد. همچنین 22.6 زنان گزارش کردند که ماهی یک بار از همسرشان سیلی می خورند. 16.3 درصد زیر مشت و لگد همسرشان می مانند و 17.9 درصدشان بابت اینکه خرج خورد و خوراکشان را مرد تامین می کند، هر روز سرکوفت می شنوند.

تحقیر و خجالت زده کردن، بی‌احترامی، بی‌ارزش تلقی کردن و بردن آبرو پیش دیگران، ممانعت از اشتغال یا ادامه تحصیل زن، ایجاد محدودیت در ارتباطات فامیلی، ایجاد مداوم احساس درماندگی، از بین بردن کرامت انسانی و عزت نفس، ایجاد محدودیت در مهارت‌آموزی و مشارکت های اجتماعی هم از دیگر خشونت های رایج در خانواده های ایرانی بود که زنان را آزار می داد.

این پژوهش نشان می داد که پیامدهای خشونت علیه زنان، سردمزاجی، نارضایتی جنسی و انواع انحرافات برای آنها است.

رایج ترین انواع خشونت در خانواده های ایرانی (بر اساس پژوهش سال 83)

کم رواج ترین خشونت در خانواده های ایرانی (بر اساس پژوهش سال 83)

خشونت جنسی؛ دامنگیر زنان امروز

اگرچه داده های طرح ملی «بررسی خشونت خانگی علیه زنان» مربوط به تنها 10سال قبل است اما به نظر می رسد شکل خشونت ها از آن زمان تا به حال تغییر زیادی کرده باشد. جدیدترین پژوهش هایی که در این باره انجام شده مربوط به سال گذشته است که گروهی از پژوهشگران اجتماعی و فعالان حقوق زنان پس از یک سال فعالیت درباره بررسی وضعیت موجود خشونت علیه زنان در عرصه عمومی نتایج آن را منتشر کردند.

جلوه جواهری، فروغ عزیزی و ستاره هاشمی که تحقیقات خود را در چهار منطقه تهران انجام داده بودند، بعد از شناسایی بسترهای و علل بروز خشونت علیه زنان، در گزارش شان نوشتند: «مهم‌ترین خشونت علیه زنان همسر آزاری است که با حبس خانگی، زن کشی و واداری به تن فروشی همراه است. پس از آن ازدواج‌های اجباری دختران در سنین پائین است. کودک آزاری نیز از مصادیق خشونت علیه زنان است. در برخی کودک آزاری‌ها شاهد آزار جنسی دختران در خانه هستیم.»

در بخش دیگری از این پژوهش به نامهربانی شهر با زنان هم نگاه شده و آسیب‌هایی مثل آدم ربایی، قتل، تجاوز، قاچاق زنان، مزاحمت‌های خیابانی، کیف زنی و زورگیری زنان به عنوان تهدیدهای امروزی زنان معرفی شده اند. در کنار این جرایم بسترهای نا‌امنی برای زنان شناسایی شده که روشنایی ناکافی معابر، خلوتی معابر، وجود پارک‌ها با انبوه درخت، تنگی خیابان‌ها و... به زنان احساس ناامنی می دهند و پایتخت را برای زنان نامطلوب می کنند. در برخی مناطق مانند اوراقچی‌ها، پارکینگ‌های ماشین های سنگین فضای مردانه به وجود آمده است و این مناطق برای زنان فضای بی‌دفاع شهری هستند.

زنان خشونت دیده کجا بروند؟

بهزیستی زنان آسیب دیده را در «خانه های امن» نگهداری می کند. مسعودی فرید، معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی می گوید که اکنون 15 خانه امن در کشور برای پناه دادن به زنان آسیب دیده، دختران فراری، زنان کارتن خواب، زنان معتاد و زنان در معرض خشونت خانگی وجود دارد و حتی در صورت محرومیت یک شهر یا استان از چنین خانه هایی، این زنان می توانند با تماس با خط اورژانس اجتماعی 123 و استمداد از مددکاران این مرکز به مراکز مداخله در بحران که در تمام شهرهای کشور دایر است پناه برند و از آسیب های خیابانی در امان بمانند.

طرح خانه زنان هم یکی از طرح هایی بود که بهزیستی برای اسکان موقتی زنان در معرض خشونت داشت اما هنوز به بهره برداری نرسیده است. بهزیستی در نظر دارد با راه اندازی این خانه ها زنانی را که در شرایط خاصی هستند و بی پناه مانده اند، به طور موقت نگهداری کند. برای آن که زنی بتواند به این خانه راه یابد، باید خشونت دیده، یا در معرض خشونت باشد، سرپناه مناسب نداشته باشد، به بیماری های حاد مسری و روانی مبتلا نبوده و در نهایت معتاد یا مجرم تحت تعقیب نباشد.

آن طور که بهزیستی برنامه ریزی کرده، در این خانه، زنان می توانند خدمات اجتماعی و اورژانسی دریافت کرده و به طور موقت ساکن شوند؛ یعنی برای مدت 3روز تا حداکثر یک ماه. در این مدت با تشخیص پزشک مرکز، زنان آسیب دیده برای درمان به مراکز درمانی اعزام می شوند. برای آنها پرونده اجتماعی و سلامت پزشکی تشکیل شده و پیگیری های لازم برای بازگشت زنان به خانواده یا تشکیل زندگی مستقل شان انجام می شود.